Obchody rocznicy na „Łączce”
1 marca, z okazji Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych, na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie zgromadzili się przedstawiciele władz państwowych, w tym Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda oraz Prezes Instytutu Pamięci Narodowej Karol Nawrocki. Wśród obecnych pojawili się również członkowie zarządu Dam i Kawalerów Krzyża Wolności i Solidarności, a także liczne organizacje związane z ruchem niepodległościowym oraz środowiska antykomunistyczne.
To właśnie na słynnej „Łączce” odbyła się uroczystość poświęcona pamięci – Żołnierzy Niezłomnych, którzy po zakończeniu II wojny światowej nie pogodzili się z narzuconą przez Sowietów władzą komunistyczną i kontynuowali działalność konspiracyjną przeciwko nowemu reżimowi.
Symboliczna data – 1 marca 1951
Wybrana na święto państwowe data 1 marca odwołuje się do tragicznych wydarzeń z 1951 roku. Wówczas w więzieniu przy ulicy Rakowieckiej w Warszawie zamordowano strzałem w tył głowy Prezesa IV Zarządu Głównego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” –- ppłk. Łukasza Cieplińskiego ps.”Pług”. Wraz z nim skazano na śmierć sześciu jego współpracowników z IV Zarządu: Józefa Batorego Franciszka Błażeja, Karola Chmiela, Mieczysława Kawalca, Adama Lazarowicza i Józefa Rzepkę.
Zrzeszenie WiN było jedną z najważniejszych polskich organizacji antykomunistycznego podziemia. To właśnie oni, po latach walki w strukturach Armii Krajowej, a następnie kontynuując opór wobec sowietyzacji Polski, zostali pozbawieni życia w skrytobójczy sposób przez komunistyczny aparat represji.
Miejsca pamięci i skala ofiar
Komunistyczny terror objął całą Polskę, a miejsc upamiętniających ofiary represji jest wiele – od słynnej katowni UB przy ul. Rakowieckiej w Warszawie, przez Kwaterę „Ł” na Powązkach, po rozproszone miejsca pamięci na dawnych kresach wschodnich i w różnych regionach kraju. Szacuje się, że w latach powojennych zginęło lub zostało zamordowanych w więzieniach UB i NKWD ponad 20 tysięcy żołnierzy polskiego podziemia niepodległościowego. Wielu innych trafiło do sowieckich łagrów, często ginąc bez śladu, bądź zostało skazanych na długoletnie więzienia w kraju.
Represje, wykluczenie i walka o prawdę
Po upadku konspiracyjnej działalności, żołnierzy tych nie tylko skazano na śmierć lub długoletni pobyt w więzieniu, ale również na społeczne zapomnienie. Władze komunistyczne systemowo usuwały ich nazwiska z podręczników, miejsc pamięci narodowej, a ich historię przez całe dekady okrywał fałsz i milczenie. Dla nowej władzy Żołnierze Wyklęci – jak ich nazwano – byli elementem wrogim, „wyklętym” z narodowej pamięci.
Dopiero transformacja ustrojowa oraz działania środowisk kombatanckich i badaczy historii umożliwiły przywrócenie tej grupie miejsca w panteonie polskich bohaterów. Ich bezkompromisowa postawa oraz gotowość do poświęcenia życia za niepodległość państwa polskiego są dziś dla wielu symbolem niezłomności i przywiązania do wartości takich jak wolność, godność i narodowa tożsamość.
Dziedzictwo i współczesne znaczenie
Żołnierze Niezłomni, których pamięć czcimy szczególnie 1 marca, są częścią naszej współczesnej tożsamości. Ich los jest jasnym przypomnieniem, że wolność nigdy nie jest dana raz na zawsze i często wymaga najwyższych poświęceń. Dzięki determinacji i odwadze tych ludzi Polska mogła zachować ciągłość walki o wolność, a wartości, o które walczyli – pozostają żywe w kolejnych pokoleniach.
Wyrażając szacunek i wdzięczność wobec ich ofiary, budujemy wspólnotę opartą na szacunku dla prawdy historycznej oraz odpowiedzialności za przyszłość kraju.
„Naród, który traci pamięć, traci sumienie.” – Zbigniew Herbert
Źródła:
1. M. Korkuć, *Zostańcie wierni tylko Polsce. Rzecz o Żołnierzach Wyklętych*, IPN, Warszawa 2017.
2. Strona Instytutu Pamięci Narodowej: [ipn.gov.pl](https://ipn.gov.pl)
3. L. Żebrowski, *Żołnierze Wyklęci. Antykomunistyczne podziemie zbrojne po 1944 roku*, Warszawa 2010.
